Cách trồng và chăm sóc cây thủy sinh

Hồ thủy sinh (hay bể thủy sinh) là một hồ kính được sử dụng để nuôi động thực vật thủy sinh (sống trong nước) với mục đích làm cảnh. Hệ thống này bao gồm bao gồm: phân nền, lớp sỏi , đá chất, đèn dành cho thủy sinh, hệ thống lọc chuyên dùng cho hồ thủy sinh, hệ thống sủi khí oxy, cây thủy sinh và các động vật thủy sinh như cá, tôm tép, các loài ốc cua..

Cây thủy sinh (cỏ thủy sinh) dành cho hồ thủy sinh là các loại thực vật được trồng bên trong hồ có tác dụng làm cảnh và tạo ra thảm thực vật giúp động vật thủy sinh phát triển tốt. Bên cạnh đó rêu và bèo thủy sinh được kết hợp thả trong hồ cũng có thể ghép vào họ cây thủy sinh.

Tùy theo loại cây thủy sinh cụ thể mà chúng ta chọn cách trồng cây thủy sinh trong hồ cá sao cho cho phù hợp. Trước tiên bạn cần có sơ đồ phát thảo để xếp đặt các vật bám, đá sỏi cho cây. Đá sỏi và cát phải được rửa sạch để tránh gây ô nhiễm nguồn nước trong hồ. Có thể dùng đất sét trộn lẫn với cát tạo thành một lớp nền ở đáy hồ làm chỗ đính cây thủy sinh vào.  Điều dĩ nhiên là chúng ta dùng đất hay phân nến là những loại không hòa tan trong nước.

Dựa vào đặc điểm sinh sản của các loài cây thủy sinh, ta có thể chọn nhiều cách nhân giống khác nhau: bằng hạt, bằng chồi, bằng cành giâm, tách cây, bằng lá, bằng chồi sinh sản.

1. Đối với những cây nổi, ta chỉ cần tách những nhánh nhỏ hay phần phân cắt của cây và thả lên mặt nước.

2. Đối với những cây cứng có thể mọc thẳng lên không cần nước như dương xỉ hoặc những cây có hệ rễ phát triển như súng ta tiến hành như sau: gạt sỏi và đá ra. Trồng cây bằng cách đặt rễ và đất dinh dưỡng hay cát, phủ rễ lại, xếp một hay nhiều hạt sỏi bao quanh gốc cây để ngăn cho chúng khỏi bị bật rễ và nổi lên, nhất là đối với các loài có cổ rễ không được ấn sâu. Cũng có thể buộc gốc cây vào đá rồi lấp sỏi cát lên để che gốc và hệ rễ.

3. Với những cây trồng đã bén rễ từ thân, ta chọn những đoạn thân cây, rồi dùng các khúc này cắm vào nền bể kính. Chỉ chọn 2-3 đoạn hay hơn và xếp đặt theo sự phối hợp thẩm mỹ, để khi cây phát triển sẽ trông tự nhiên như đang ở dưới đáy nước trong thiên nhiên.

4. Có những loài có thể trồng trực tiếp trên đá và một số cây có hạt khác mọc được trên đá. Ta có thể gắn chúng lên trên hòn non bộ trong bể cá, hoặc có thể gắn trên một mảnh gỗ. Sau một thời gian, chúng sẽ phát triển trên đáy bể.

Thông thường ta có thể trồng trực tiếp các loài thực vật thủy sinh trên nền đáy bể, tốt nhất là trồng trong những bình nhỏ và chôn ẩn sâu trong sạn sỏi hay cát.

Cũng cần lưu ý là khi trồng, phải để một khoảng trống giữa gốc cây với phần lá cây để tránh các lá bị vùi sẽ mau bị hoại mục, sẽ làm ô nhiễm nước.

Đối với những loại cây chỉ có thân mang lá không có rễ, các lá ở phía gốc phải được cắt đi và chỉ có thân là được ấn xuống nền của bể. Các đoạn thân này tuy không có rễ nhưng rễ sẽ hình thành nhanh chóng.

Cây cỏ sẽ khó phát triển nếu không có những điều kiện phù hợp. Nhưng nếu có đủ các điều kiện để sinh trưởng thì thân cây thủy sinh sẽ mọc cao lên và nhô ra khỏi bề mặt nước hoặc nổi lên trên đó.

Nếu đám rong này phát triển quá mạnh, phát tán và chia nhiều cụm, có xu hướng chiếm nhiều diện tích và khoảng không gian trong bể kính, nên tách bụi và lấy bớt ra, hoặc cần cắt tỉa thưa, loại bỏ bớt thân già, lá úa; có khi ta phải cắt sát góc cây để cho các chồi non lại mọc lên tạo thành cây mới.

Có một số loài phát triển cây non trên hoa ở thân cây sau khi hoa nở và có khi cũng phát triển mà không có hoa. Khi những cây non này phát triển, ta có thể tách chúng ra và trồng riêng một cách dễ dàng.

Một số ít cây sinh sản bằng cách tạo hạt trong bể thủy sinh. Loài cây tạo hạt chúng có thể mọc lên trên nền đất có hỗn hợp cát mịn, than bùn mịn và một ít đất sét trong một lớp nước mỏng. Khi cây mọc từ hạt phát triển chậm lại, có thể đem chúng ra trồng ở những bể khác một cách cẩn thận. Như hạt cây mã đề nước khi chín phải được giữ trong nước ở nhệit độ 18-20 độ C trong ít tháng mới mọc được thành cây.

Một số ít cây thủy sinh như đình lịch có thể hình thành cây từ những phần lá bị gãy, những cây non sẽ phát triển ở những lá bị đứt. Một số cây khác như các loài dương xỉ thủy sinh, có thể sinh sản bằng những đoạn thân rễ tách ra nhưng phải giữ cho mỗi đoạn có một vài lá kèm theo.

Để cây sinh trưởng bình thường, nên chọn số cây phù hợp với số lượng cá nuôi thì phân do cá thải ra cũng đủ cung cấp cho các loài thực vật thủy sinh có đủ chất dinh dưỡng cần thiết. Tuy nhiên, lúc mới trồng người ta có thể dùng phân hóa học như urê, mỗi tuần dùng 2-3 hạt bón trực tiếp vào gốc mỗi cụm rong. Cũng có thể sử dụng phân NPK viên với lượng rất ít.

Có nhiều bạn mới chơi thủy sinh lần đầu hay thắc mắc là thời gian chiếu sáng cho cây thủy sinh bao nhiêu là đủ. Đối với bể thuỷ sinh, thời gian chiếu sáng nên có quy luật, thời gian chiếu sáng một ngày khoảng trên dưới 10 tiếng là tốt nhất. Nếu trong điều kiện có thể khống chế được ánh sáng chiếu vào, thời gian chiếu sáng có thể điều chỉnh cho thích hợp, bể thuỷ sinh cả ngày luôn được chiếu sáng thì nhất định phải có 5 – 6 tiếng hoàn toàn tối mới tốt. Nếu thời gian tối không đủ, thời gian sáng quá dài sự sinh trưởng của cây sẽ trở nên xấu đi.

Ngoài ra, chiếu sáng không có quy luật sẽ làm tổn hại đến sự sinh trưởng của cây. Nếu vì bận rộn mà không có thời gian chăm sóc cây, có thể dùng máy hẹn giờ. Làm như vậy có thể tự động cố định thời gian chiếu sáng hoặc để tối, thời gian chiếu sáng sẽ đươc duy trì cố định.

Sau đây là một số cách chiếu sáng mà những người chơi thủy sinh hay áp dụng

– Chiếu sáng liên tục: Khoảng thời gian trung bình từ 8-12h/ngày (Bật từ 8h hoặc 9h sáng cho tới 8 hay 9h tối, 12h/ngày)

– Chiếu sáng không liên tục: Cũng với cách chiếu sáng từ 8-12h/ngày.

Thông thường:

+ Bật 8-12h

+ Tắt 12-14h

+ Bật 15h-19h

Với cách trên  chúng ta vừa tiết kiệm điện (8h/ngày) vừa giúp giảm nhiệt độ nước khi môi trường bên ngoài nóng, vừa giảm khả năng tăng rêu hại vì rêu hại thường thích nghi sáng chậm hơn cây thủy sinh.

+ Bật 6h->7h sáng (ngắm chút trước khi đi làm)

+ Tắt 7h->9h

+ Bật 9h->13h

+ Tắt 13h->16h

+ Bật 17h->20h (nhiều khi tới 10h)

Tổng cộng là 8h/ngày.

Thay nước bể thủy sinh

Nên thay 30–50% nước hồ (1-2 tuần). Thay nhiều hay ít (30% hay 50%), thường xuyên hay không thường xuyên ( 1-2 tuần ) tùy thuộc vào lượng cá mà ta thả trong hồ và công xuất – chất lượng của hệ thống lọc, chứ không phải là tùy thuộc kích thước – dung tích hồ. Đối với hồ từ 1 gallon đến 100 gallon, thì thay nước từ 30-50% là rất tốt. Nó giúp chúng ta lọai bỏ các độc tố và dinh dưỡng thừa tích tụ hồ.Nên kiểm tra để chắc chắn rằng thứ nước bạn dùng để thay cho hồ thuỷ sinh của bạn có cùng nền nhiệt độ. Sự thay đổi nhiệt độ quá đột ngột với biên độ lớn sẽ gây shock và stress cho cá, dẫn đến tình trạng cá nhiễm các lọai bệnh và có thể gây chết cá trong nhiều trường hợp chênh lệch nhiệt độ nghiêm trọng. Không nên dùng nước máy trực tiếp. Chlorine và chloramines có thể giết chết cá và hại cây nếu không được khử trước khi sử dụng nước máy trực tiếp từ vòi để thay nước hồ. Hóa chất khử clor thường cũng giúp khử luôn thành phần kim lọai nặng có hại cho cây – cá như đồng chẳng hạn. Nên thay nước sau khi sử dụng thuốc chữa bệnh (cho cây/cá), sau khi xáo trộn nền để thay đổi bố cục hồ thuỷ sinh,hoặc sau khi bổ sung thứ gì đó mà quá liều, bao gồm cả phân bón. Thay nước giúp đưa hồ về trạng thái ổn định nhờ việc lọai bỏ các chất thải hòa tan và các hóa chất hiện diện trong môi trường hồ. Việc thay nước giúp giải quyết tốt nhiều vấn đề của hồ thuỷ sinh và hiếm khi gây hại nếu ta thực hiện việc này vừa phải.

Tốt nhất trước khi thay nước, bổ sung lượng nước mới phải xử lý tốt nước đưa vào( Loại trừ sạch Clo, khử trùng tiệt trùng nước, loại trừ các mầm mống của rong rêu, nguyên nhân của bệnh và vi khuẩn nảy sinh).

Khống chế nhiệt độ khi thay nước, đặc biệt là ở mùa đông, phải thay nước nhanh, lượng nước thay một lần không nên quá nhiều.

Khi thay nước kiến nghị nên ngừng hoạt động của máy lọc nước, làm cho mặt nước yên lặng, sau đó tiến hành công việc thanh lý bể như loại trừ rong rêu ra khỏi bể thuỷ sinh( để tránh cho các loại rong theo nước vào trong bể).

Khi thay nước nếu khi máy lọc đang trong quá trình lọc, phải dùng nước sạch để thay để tránh phá hoại sinh thái trong máy lọc.

Càng không nên thay máy lọc đồng thời với việc thay nước.

Phân cho cây thủy sinh 

Trong bể nuôi, cá sống trong điều kiện có thức ăn thay đổi sẽ không nhất thiết có đủ N, P và K là những thành phần thông thường của phân bón nhân tạo. Do vậy, không nhất thiết thành quy luật là phải sử dụng phân nhân tạo cho thực vật thủy sinh như cây trồng trong chậu.

Nhưng không thể thiếu sắt trong bể kính, bởi vì nó là thành phần cơ bản để tạo thành Chlorophyl, có thể dễ dàng tạo thành một hợp chất không hòa tan với Photpho. Nếu có hợp chất này trong bể nuôi, cây cỏ sẽ không hấp thụ sắt và khó tránh khỏi được bệnh úa vàng do thiếu sắt. Nhưng không phải thực vật thủy sinh nào cũng cần như vậy, ví dụ như cây mái dầm đòi hỏi chặt chẽ phải có nó, nhưng rong mái chèo và rong lá trầu và những loài cây mọc nhanh khác lại nhất thiết phải sử dụng sắt hạn chế. Cây ngả sang màu vàng và lá cũng như thân đều trở nên dòn. Một số chất giải độc có thể giúp cho bể kính tránh được một cách nhanh chóng và có hiệu quả tình trạng trên. Tuy nhiên, sự vệ sinh bể không thường xuyên cũng như thay nước lọc đều đặn chắc chắn làm cho trường hợp này dễ dàng phát sinh bởi vì trong điều kiện hoàn cảnh như vậy, hợp chất không tan lại có cơ hội hình thành. Mặt khác trong trường hợp có bệnh úa vàng ở bể nuôi, ở một số cây sẽ có chồi phát triển không bình thường và nếu không ngăn cản có hiệu quả thì sẽ nhanh chóng làm nghẽn tắc bề mặt.

Trong bể nuôi nào cũng cần có một lượng thích ứng khí cacbonic, nếu thiếu cây sẽ không có đủ để sinh trưởng và cần thiết một phần nào cho việc giữ gìn sự cân bằng đối với oxy. Do vậy cần hòa tan khí cacbonic trong bể để đảm bảo nhu cầu của cây. Nhưng nếu dư thừa khí cacbonic trong nước thì sẽ xuất hiện những đốm trắng như bột đọng trên lá. Người ta dùng bơm làm nước di chuyển để rồi rút bớt nước cũ thay bằng nước mới đặng làm giảm lượng khí này.

Khi cắt tỉa cây thuy sinh có nhiều vấn đề cần chú ý, điều này có liên quan đến việc sinh trưởng của cây sau khi cắt tỉa:

Cắt tỉa và thay nước tránh tiến hành đồng thời , khi cắt tỉa xong cây thường bị tổn thương, sẽ ngừng thời gian sinh trưởng trong một thời gian ngắn, nếu đồng thời thay nước, chất nước sẽ sản sinh biến hóa làm rối loạn cây.

Khi cắt tỉa, cố gắng tránh cắt tỉa toàn bộ các cây trong bể thuỷ sinh, nếu làm như vậy các cây trong bể thuỷ sinh sẽ ngừng sinh trưởng một thời gian, trong thời gian chưa hồi phục, phải tiến hành điều chỉnh điều kiện môi trường trong bể thuỷ sinh như việc tăng cường ánh sáng và khí CO2, phân bón cho cây phải giảm thiểu để tránh thời gian cây không hấp thụ được sẽ tạo điều kiện cho các loại rong hấp thụ các chất dinh dưỡng còn thừa sẽ sinh sôi, nảy nở.

Nhổ cây khi cắt tỉa, phải dọn sạch những rễ già lưu lại ở đáy, để tránh thối rữa làm biến hóa chất nước( sản sinh khí amoniac và axit kali nitrat).

Khi cắt tỉa cố gắng loại bỏ những lá già, để lại những lá mới.

Nên thông thoáng. Có ánh sáng điều hoà tự nhiên hoặc dùng đèn nuôi cây, tránh quá tối do kéo rèm hoặc phòng không có anh sáng khuếch tán tự nhiên.