Bệnh quai bị lây qua đường nước bọt, ăn uống, có thể gây vô sinh. Hiện nay chỉ có thể phòng bệnh quai bị bằng tiêm vắc xin.
Bệnh lây như thế nào?
Theo Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương, mùa đông xuân là mùa bệnh quai bị xuất hiện nhiều nhất. Quai bị do virus paramyxovirus gây nên. Bệnh quai bị (còn được gọi là bệnh viêm tuyến mang tai dịch tễ hay viêm tuyến mang tai do virus quai bị) là một bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây trực tiếp bằng đường hô hấp, hay gây thành dịch trong trẻ em, thanh thiếu niên do virus quai bị gây nên.
Biểu hiện lâm sàng phổ biến nhất là viêm tuyến nước bọt mang tai không hóa mủ. Là một bệnh truyền nhiễm, thường xảy ra vào mùa đông – xuân. Lây trực tiếp khi gần bệnh nhân nói, ho hoặc hắt hơi.
Bệnh có trên toàn thế giới và chỉ xuất hiện ở người. Bệnh thường hay gặp ở trẻ nhỏ và lứa tuổi vị thành niên, người lớn cũng có thể mắc nhưng tỷ lệ là thấp hơn. Bệnh do virus lây truyền qua đường hô hấp và đường ăn uống, qua những giọt nước bọt khi bệnh nhân nói, ho, hắt hơi.
Vấn đề lây qua đường phân và nước tiểu hiện vẫn chưa được xác nhận dù virus quai bị có khả năng tồn tại trong nước tiểu khoảng 2-3 tuần. Khi bị nhiễm bệnh, virus nhân lên trong khoang tỵ hầu và hạch bạch huyết. Virus tăng cao trong huyết thanh khoảng 12-15 ngày sau nhiễm và lan ra các cơ quan khác. Thời gian lây là từ 6 ngày trước cơn toàn phát sưng tuyến mang tai cho đến 2 tuần sau khi có triệu chứng bệnh lý.
Bệnh có đặc điểm dịch tễ rõ ràng, thường phát vào mùa xuân, nhất là trong khoảng thời gian tháng 4 và tháng 5, trong các môi trường tập thể như trường học, nhà trẻ. Tuổi nào cũng có thể bị bệnh quai bị, khả năng mắc bệnh ở nam cao hơn nữ.
Tuy nhiên ít gặp quai bị ở trẻ dưới 2 tuổi mặc dù trẻ chỉ được bảo vệ trong 6 tháng đầu nếu mẹ đã từng mắc bệnh quai bị. Sau 2 tuổi, tần suất bệnh tăng dần, đạt đỉnh cao ở lứa tuổi 10-19. Sau khi tiếp xúc với virus quai bị khoảng 14-24 ngày, người bệnh có cảm giác khó chịu, ăn kém, sốt, đôi khi rét, đau họng và đau góc hàm. Tuyến mang tai sưng to dần trong khoảng 3 ngày rồi giảm sưng dần trong khoảng 1 tuần.
Tuyến mang tai có thể sưng 1 bên hay 2 bên. Nếu sưng cả 2 bên thì 2 tuyến có thể không sưng cùng lúc, tuyến 2 bắt đầu sưng khi tuyến 1 đã giảm sưng. Vùng sưng thường lan đến má, dưới hàm, đẩy tai lên trên và ra ngoài; có khi lan đến ngực gây phù trước xương ức.
Bệnh nhân có cảm giác đau ở vùng tuyến bị sưng nhưng da trên vùng sưng không nóng và không sung huyết, ngược với những trường hợp viêm tuyến mang tai do vi khuẩn. Lỗ ống Stenon ở niêm mạc má 2 bên sưng đỏ, có khi có giả mạc. Bệnh nhân có cảm giác khó nói, khó nuốt, đôi khi phù thanh môn gây khó thở phải mở khí quản. Thời gian biểu hiện bệnh lý khoảng 10 ngày.
Tuy nhiên có khoảng 25% người bị nhiễm virus quai bị mà không có dấu hiệu bệnh lý rõ rệt, đây là những đối tượng có khả năng truyền bệnh mà người xung quanh không nhận biết. Bệnh quai bị gây miễn dịch bền vững khi đã mắc bệnh dù sưng 1 hay 2 bên tuyến mang tai nên ít khi bị quai bị lần 2.
Biến chứng nguy hiểm
Cho đến nay biến chứng của quai bị khiến nhiều người lo sợ đó là khả năng gây vô sinh. Đối với biến chứng viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn: Biến chứng này có tỷ lệ 20-35% ở người sau tuổi dậy thì mắc bệnh quai bị, thường xảy ra sau đợt viêm tuyến mang tai khoảng 7-10 ngày nhưng cũng có thể xuất hiện trước hoặc đồng thời.
Tinh hoàn sưng to, đau, mào tinh căng phù như một sợi dây thường. Tình trạng viêm và sốt kéo dài 3-7 ngày, sau đó khoảng 50% số trường hợp tinh hoàn teo dần và có thể dẫn đến tình trạng giảm số lượng tinh trùng và vô sinh.
Nhồi máu phổi: Là tình trạng một vùng phổi bị thiếu máu nuôi dưỡng, có thể tiến đến hoại tử mô phổi. Nhồi máu phổi là biến chứng có thể xảy ra sau viêm tinh hoàn do quai bị vì hậu quả của huyết khối từ tĩnh mạch tiền liệt tuyến.
Viêm buồng trứng: Có tỷ lệ 7% ở nữ sau tuổi dậy thì, ít khi dẫn đến vô sinh .
Viêm tụy: Có tỷ lệ 3-7%, là một biểu hiện nặng của quai bị. Bệnh nhân bị đau bụng nhiều, buồn nôn, có khi tụt huyết áp.
Các tổn thương thần kinh: Viêm não có tỷ lệ 0,5%, bệnh nhân có các hiện tượng như: thay đổi tính tình, bứt rứt, khó chịu, nhức đầu, co giật, rối loạn tri giác, rối loạn thị giác, đầu to do não úng thủy. Tổn thương thần kinh sọ não dẫn đến điếc, giảm thị lực, viêm tủy sống cắt ngang, viêm đa rễ thần kinh.
Bệnh quai bị ở phụ nữ có thai: Những phụ nữ bị quai bị trong 3 tháng đầu của thai kỳ có thể gây sẩy thai hoặc sinh con dị dạng, trong 3 tháng cuối của thai kỳ có thể sinh non hoặc thai chết lưu.
Một số biến chứng khác: Viêm cơ tim, viêm tuyến giáp, viêm tuyến lệ, viêm thần kinh thị giác (gây giảm thị lực tạm thời), viêm thanh khí phế quản, viêm phổi, rối loạn chức năng gan, xuất huyết do giảm tiểu cầu. Vì viêm tuyến mang tai còn có thể gây ra do các virus khác (Coxackie, Influenza), do vi trùng (Staphylococcus aureus), do tắc ống dẫn tuyến nước bọt vì sỏi và viêm tinh hoàn còn có thể do lao, Leptospirose, lậu nên trong một số trường hợp khó chẩn đoán, bệnh nhân cần thực hiện một số xét nghiệm như: Phân lập virus từ máu dịch họng, dịch tiết từ ống Stenon, nước tiểu hay dịch não tủy. Các phản ứng huyết thanh học: Test ELISA, miễn dịch huỳnh quang, trung hoà bổ thể.
Vaccin phòng bệnh quai bị có tác dụng kích thích cho trẻ em sản sinh kháng thể kháng quai bị kháng thể đạt mức độ cao nhất sau khi tiêm chủng 6 – 7 tuần. Số lần tiêm: Nếu bắt đầu tiêm từ 9 tháng tuổi: tiêm 3 lần, lần 1 lúc 9 tháng tuổi, lần 2 sau lần 1 sáu tháng, lần 3 khi trẻ từ 4-12 tuổi. Nếu bắt đầu tiêm từ 12 tháng tuổi: tiêm 2 lần, lần 1 lúc 12 tháng tuổi lần 2 từ 4-12 tuổi.
Tiêm chủng khẩn cấp được chỉ định cho trẻ từ 12 tháng tuổi, trẻ vị thành niên và người lớn nếu đã có tiếp xúc với bệnh nhân quai bị nhưng chưa có tiền sử mắc quai bị và chưa được tiêm chủng theo lịch phòng bệnh quai bị. Trong trường hợp không có chống chỉ định, vaccin cần được tiêm không muộn hơn 72 giờ kể từ khi có tiếp xúc với bệnh nhân.
Xem thêm :
Quai bị là một căn bệnh khá phổ biến, bệnh này tuy không thật nguy hiểm đến tính mạng con người nhưng lại gây ra nhiều ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân và những biến chứng khó lường khác.
Chính vì vậy việc tìm hiểu nguyên nhân triệu chứng của bệnh quai bị đóng một vai trò vô cùng quan trọng để bệnh nhân nhanh chóng phát hiện ra bệnh nhằm có phương pháp chữa trị thích hợp đồng thời tránh xa những nguyên nhân có thể gây bệnh phổ biến.
Nguyên nhân, triệu chứng bệnh quai bị Nguyên nhân gây bệnh quai bị – Bệnh quai bị xuất hiện trên khắp thế giới, không phân biệt giới tính, tuổi tác, tuy nhiên bệnh hay gặp ở trẻ nhỏ, tuổi vị thành niên, người lớn cũng có thể mắc bệnh nhưng với tỷ lệ thấp hơn tuy nhiên biến chứng ở người lớn lại nguy hiểm hơn. Mỗi người chỉ bị quai bị 1 lần, ít khi bị tái phát lần 2.
– Nguyên nhân gây bệnh quai bị là do virus Paramyxovirus lây truyền qua đường hô hấp và đường ăn uống, qua những giọt nước bọt khi bệnh nhân nói, ho, hắt hơi, do đó bệnh rất dễ lây truyền qua đường hô hấp, đường phân và nước tiểu vì virus quai bị có thể tồn tại trong nước tiểu, phân từ 2-3 tuần tùy theo môi trường.
– Do cơ thể có sức đề kháng yếu nên dễ bị virus tấn công gây viêm.
– Do cơ thể bệnh nhân bị các rối loạn chuyển hóa như bị suy dinh dưỡng hoặc mắc bệnh đái tháo đường, xơ gan gây viêm tuyến mang tai;
– Do bệnh nhân bị phản ứng với một số loại thuốc: phenylbutazone, thiouracil, các thuốc chứa iốt gây viêm, sưng tuyến mang tai;
Triệu chứng bệnh quai bị Bệnh quai bị thể nhẹ: Sưng đau 1 bên hoặc 2 bên mang tai, vùng má dưới tai đau và sưng dần lên. Rêu lưỡi trắng, không sốt hoặc chỉ sốt nhẹ, cơ thể mệt mỏi, nếu không có biến chứng và bệnh nhân được chăm sóc tốt, sau 4-5 ngày bệnh sẽ khỏi hẳn;
Bệnh quai bị thể nặng:
– Khi mới mắc bệnh, bệnh nhân thấy khó chịu, sợ gió, nhức đầu, đau trước tai. Sau đó một bên tuyến mang tai bắt đầu sưng, rồi 2 – 3 ngày hôm sau lan sang bên kia. Chỗ sưng đau nhưng không tấy đỏ, da bóng lên, ấn không lún, không hoá mủ, họng hơi đỏ;
– Khi mắc bệnh quai bị thể nặng bệnh nhân sẽ bị nóng sốt kéo dài, có khi lên đến 40 độ C, sau đó thuyên giảm dần, phần lớn chỉ sau hơn 1 tuần đến 10 ngày bệnh sẽ tự khỏi hẳn nếu không gặp các biến chứng khác;
– Khi bị bệnh quai bị thể nặng có thể khiến nam giới bị viêm tinh hoàn và nữ giới bị viêm buồng trứng, đây là những biến chứng rất nguy hiểm của căn bệnh này: Thông thường triệu chứng này có thể xuất hiện sau khi bệnh nhân bị bệnh quai bị từ 5-10 ngày, khi ấy bệnh nhân bị sốt cao trở lại, cơ thể mệt mỏi, có khi mê sảng, tinh hoàn sưng to, đỏ tây, đau, trường hợp biến chứng nặng có thể sưng cả 2 bên tinh hoàn và gây vô sinh.
Khi bị viêm tinh hoàn, khoảng 10 ngày sau thì cảm giác đau, sưng tấy không còn nhưng bệnh nhân cần kiểm tra và tái khám cẩn thận vì sau 2 tháng mới biết được tinh hoàn bị teo hay không và có bị vô sinh hay không;
– Một biến chứng khác của bệnh quai bị thể nặng có thể bị viêm màng não, viêm não, viêm tụy tạng, viêm cơ tim, viêm tuyến giáp, viêm tuyến lệ, tổn thương thần kinh nhưng nếu được chăm sóc, chữa trị kịp thời sẽ khỏi hẳn và không để lại bất cứ di chứng nào đối với người bệnh;
– Đặc biệt bệnh quai bị ở phụ nữ có thai trong 3 tháng đầu của thai kỳ còn có thể gây sẩy thai hoặc sinh con dị dạng, trong 3 tháng cuối của thai kỳ có thể sinh non hoặc thai chết lưu, rất nguy hiểm.
Là một căn bệnh khá phổ biến với nhiều biến chứng khó lường, chính vì vậy việc tìm hiểu các nguyên nhân, triệu chứng bệnh quai bị sẽ giúpchúngta biết cách tránh xa những nguyên nhân có thể gây bệnh, có biện pháp chủ động phòng ngừa và nhanh chóng nhận diện ra bệnh để có biện pháp chữa trị bệnh quai bị, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm khác.
Trong mọi trường hợp phòng bệnh vẫn luôn tốt hơn chữa bệnh và những biện pháp nhằm nâng cao sức đề kháng của cơ thể vẫn luôn là lựa chọn hàng đầu để chăm sóc, bảo vệ sức khỏe, hạn chế và tránh xa bệnh tật đấy nhé.
(Blogsudo Tổng Hợp)
Từ khóa tìm kiếm: quai bi,